Soczysty arbuz uśmiecha się ze stoiska z owocami w Yangshuo, ale sprzedawczyni w tradycyjnym chińskim kapeluszu przecząco kręci głową, na widok podsuwanych jej banknotów. Wskazuje na przyklejoną do straganu karteczkę z kodem QR. Można zapłacić jedynie za pomocą popularnej w Chinach aplikacji WeChat. Mimo, że zderzenie nowoczesnej płatności mobilnej z przaśnym straganem wydaje się interesujące, obcokrajowiec nie zawsze jest w stanie podpiąć obcą kartę kredytową do aplikacji i rezygnuje z zakupu. W Europie, w nowoczesnym sklepie nieopodal Eindhoven za kanapkę i lemoniadę zapłacimy jedynie bezgotówkowo, ale holenderski terminal nie współpracuje z każdą kartą kredytową i nasz zakup kończy się fiaskiem.
W Polsce nigdy nie zdarzyła mi się odmowa przyjęcia gotówki w punktach usługowo-handlowych. Jednakże z badań opinii publicznej dotyczącej jakości banknotów powszechnego obiegu w Polsce, zleconym przez NBP w 2020 r., aż 9% badanych spotkało się z sytuacją nieprzyjęcia gotówki w okresie pandemii. Dlatego, mając na uwadze zwyczaje płatnicze oraz potrzebę zapewnienia możliwości korzystania przez wszystkie grupy społeczne z preferowanych przez nie form płatności, w tym płatności gotówkowych Prezydent RP na wniosek Prezes Narodowego Banku Polskiego skierował do parlamentu projekt zmiany ustawy o usługach płatniczych. Projekt uzyskał pozytywną opinię Europejskiego Banku Centralnego, a w toku prac legislacyjnych został przyjęty przez Sejm, a ostatnio – z nielicznymi poprawkami – także przez Senat.
Projekt proponuje zasadę, na mocy której nie będzie można uzależniać zawarcia umowy o świadczenie usługi lub sprzedaży towaru, której stroną jest konsument, od dokonania zapłaty w formie bezgotówkowej oraz odmawiać przyjęcia zapłaty od konsumenta w emitowanych przez NBP banknotach lub monetach. Wyjątki są nieliczne i ograniczają się do zapłaty: w ramach działalności prowadzonej w Internecie, w miejscu prowadzenia działalności bez obecności personelu, w trakcie imprezy masowej (o ile zamieszczono stosowną informację w regulaminie tej imprezy) oraz jeśli wartość jednorazowej transakcji będzie nie większa niż przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat z zysku w III kw. roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa GUS (tj. obecnie 5370,64 zł). Przedsiębiorca sprzedający towar lub usługę nie może ponadto nakładać ani pobierać jakichkolwiek dodatkowych opłat z tytułu przyjmowania zapłaty gotówką ani różnicować ceny w zależności od formy zapłaty.
Proponowana zmiana ustawy z pewnością wychodzi naprzeciw osobom, które nie posiadają instrumentów umożliwiających zapłatę bezgotówkową (np. z uwagi na zbyt młody wiek bądź długoletnie przyzwyczajenia) lub osobom, które nie ufają innym sposobom płacenia za zakupy. Uwzględnia także sytuacje kryzysowe, takie jak choćby pandemia COVID-19, podczas których akceptowanie wyłącznie kart płatniczych w punktach sprzedaży detalicznej lub punktach usługowych może mieć krytyczny wpływ na sytuację osób starszych bądź niepełnosprawnych, które płacą gotówką za żywność bądź leki.
Nowelizacja nie koncentruje się na adresowaniu najpilniejszych potrzeb zapewnienia obrotu gotówką, a operuje bezwzględnym obowiązkiem z niewielką liczbą wyjątków. W obecnej formie zdaje się jednak pomijać możliwość ograniczenia form płatności gotówką ze względów bezpieczeństwa (np. zapłata w punktach sprzedaży nocnej, w której większe jest prawdopodobieństwo kradzieży) lub ze względów higienicznych (np. w punktach małej gastronomii, w których żywność przygotowywana jest przez osobę przyjmującą zapłatę).
Projekt ponownie trafia do Sejmu, który rozważy poprawki Senatu. Należy się jednak spodziewać, że wkrótce wejdzie do polskiego porządku prawnego.
Komentarze do projektu nowelizacji mec. Bartosza Wojciechowskiego znajdą Państwo również na stronach internetowych:
Autor:
Bartosz Wojciechowski
Radca prawny, partner w Kancelarii Answer, CLO w Autenti.com
Konto: 30 1600 1404 1843 4058 0000 0001
Biuro Poznań
ul. Libelta 29A/4
61-707 Poznań
E-mail: kancelaria@answer.com.pl
