Zamówienie publiczne a usługi badawcze i rozwojowe

Czy ustawę z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (dalej „ustawa PZP”) stosuje się do zamówień, których przedmiotem są usługi badawcze i rozwojowe? Takie pytanie zadał nam jeden z naszych Klientów w związku z koniecznością zamówienia przez jednostkę finansowaną ze środków publicznych określonych usług badawczych. Temat postanowiliśmy zgłębić i sporządzić indywidualną opinię prawną. Poniżej krótki opis wniosków z przeprowadzonej analizy.

Zgodnie z ustawą PZP, zamówienia, których przedmiotem są usługi badawcze i rozwojowe, podlegają wyłączeniu spod stosowania ustawy PZP, o ile spełnione zostaną określone przesłanki wyłączenia określone w art. 4 pkt. 3 lit. e) ustawy PZP. Co do zasady zatem, wobec usług badawczych i rozwojowych nie stosuje się przepisów ustawy PZP, chyba, że spełnione są łącznie określone warunki, tj.:

1. usługi badawcze i rozwojowe objęte są kodami CPV od 73000000-2 do 73120000-9, 73300000-5, 73420000-2 i 73430000-5, określonymi w rozporządzeniu (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2195/2002 z dnia 5 listopada 2002 r. w sprawie Wspólnego Słownika Zamówień (CPV) (Dz. Urz. WE L 340 z 16.12.2002, str. 0001–0562; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 6, t. 5, str. 3, z późn. zm.);
2. korzyści z tych usług przypadają wyłącznie zamawiającemu na potrzeby jego własnej działalności;
3. całość wynagrodzenia za świadczoną usługę wypłaca zamawiający.

Przepisy polskiej ustawy PZP są dostosowane do przepisów prawa europejskiego wytyczonego Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. (dalej zwaną „Dyrektywą”), która ma zastosowanie jedynie do zamówień publicz­nych na usługi badawcze i rozwojowe objęte analogicznymi kodami CPV (tj. od 73000000-2 do 73120000-9, 73300000-5, 73420000-2 i 73430000-5), pod warunkiem, że spełnione są następujące warunki:

1. korzyści z tych usług przypadają wyłącznie instytucji zamawiającej na potrzeby jej własnej działalności; oraz
2. całość wynagrodzenia za świadczoną usługę wypłaca instytucja zamawiająca.

Biorąc pod uwagę założenie nr 47 do Dyrektywy: Badania i innowacje, w tym eko – innowacje i innowacje społeczne, to jedne z głównych motorów przyszłego wzrostu. Organy publiczne powinny zatem optymalnie pod względem stra­tegicznym wykorzystać zamówienia publiczne w celu wspierania innowacji. Zakup innowacyjnych produktów i usług pozwala uzyskać szersze korzyści gospodarcze, środowiskowe i społeczne pod względem generowania nowych pomysłów, przełożenia ich na produkty i usługi innowacyjne, wspierając w ten sposób trwały wzrost gospodarczy. Konstatacją założenia 47 jest to, że Dyrektywa powinna ułatwiać zamówienia publiczne na innowacje i wspomagać państwa członkowskie w realizowaniu celów Unii Innowacji. Zapisy Dyrektywy oraz ustaw należy zatem odpowiednio interpretować.

Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że powyższe założenie znakomicie koresponduje z angażowaniem  instytutów naukowych w działania na rzecz przedsiębiorstw prywatnych (głównie start-upów) w ramach innowacyjnych projektów finansowanych np. poprzez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

W celu określenia, czy ustawa PZP ma zastosowanie do omawianego zamówienia, analizie poddano przesłanki wyłączenia wskazane w ustawie PZP. Niezwłocznie także ustalono, że zamawiane usługi badawcze i rozwojowe objęte są kodami CPV wskazanymi w ustawie oraz, że zamawiający wypłaci całość wynagrodzenia za świadczoną usługę. Pozostało zatem określenie, czy wyniki zamówionych prac badawczych (uzyskanych także na podstawie efektów powstałych w wyniku świadczenia cząstkowych usług badawczych lub rozwojowych przez ewentualnych podwykonawców Instytutu) mogą składać się na korzyści zamawiającego. Nie ograniczono się tu wyłącznie do określenia czy zamawiającemu przysługiwać będzie korzyść w związku z zapłatą wynagrodzenia, ale czy ogólna korzyść płynąca z zamówienia jest wyłączna.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 8 kwietnia 2015 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie skonstatował, że „wyłączenie z art. 4 ust. 3 lit. e ustawy PZP dotyczy jedynie zamówień, których przedmiotem są usługi w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych oraz świadczenie usług badawczych, które nie są w całości opłacane przez zamawiającego lub których rezultaty nie stanowią wyłącznie jego własności”.

Aby ustalić, czy korzyść zamawiającego jest wyłączna analizie poddano cel zamówienia i jego dalszy cykl. Ustalono, że zamówienie wykonywane jest jako element większej całości, do wykonania której zamawiający zobowiązał się na mocy umowy ze swoim kontrahentem. Z umowy tej wynikało, że autorskie prawa majątkowe do wszystkich utworów powstałych w związku z wykonywaniem tej umowy powinny zostać przeniesione na kontrahenta. Równie istotny był element rozliczenia usługi, opierający się na częściowym udziale zamawiającego w korzyściach płynących z komercjalizacji otrzymanego od zamawiającego produktu (usług).

Powyższe stało się kanwą do stwierdzenia, że z uwagi na to, że korzyści z realizacji potencjalnej usługi badawczej lub rozwojowej zleconej przez zamawiającego nie przysługują wyłącznie zamawiającemu, dlatego ustawa PZP nie ma zastosowania do zamówienia przedmiotowych usług badawczych lub rozwojowych.

Przydatne akty prawne

1. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 poz. 1579)
2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. (Dz.U. L 94 z 28.3.2014, s. 65)