W firmach rodzinnych sukcesja wiąże się z dużymi emocjami. Przekazanie często rodzinnego biznesu jest odkładane na później, czy to ze strachu przed emeryturą, czy też w związku z brakiem zaufania do sukcesora. O ile wybór i przygotowanie następcy to kwestia indywidualna, o tyle formalna strona sukcesji podlega ustalonym schematom, które można wcześniej przygotować. Zupełnie inaczej wygląda jednak przekazanie firmy prowadzonej w ramach spółki kapitałowej a inaczej przekazanie majątku przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą.
Sukcesję w odniesieniu do przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, szczegółowo uregulowała ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. W myśl tej ustawy, po śmierci osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, działalność ta jest kontynuowana przy użyciu przedsiębiorstwa osoby zmarłej, zarządzanego w okresie przejściowym przez zarządcę sukcesyjnego.
Zarządcą sukcesyjnym może zostać osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie może nim więc zostać osoba wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego. Zarządcę powołuje:
Zarządcą sukcesyjnym może być również prokurent, jednak w momencie udzielenia prokury za zgodą prokurenta musi być zastrzeżone, że z chwilą śmierci przedsiębiorcy prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym;
Zarządca sukcesyjny musi wyrazić zgodę na powołanie w formie wymaganej do powołania – w formie pisemnej pod rygorem nieważności lub w formie aktu notarialnego, a zgodę na jego powołanie wyrazić musi również ponad 85% uprawnionych do przedsiębiorstwa. Termin na powołanie zarządcy to 2 miesiące od śmierci przedsiębiorcy.
Zarządca sukcesyjny wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy, wynikające z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, oraz prawa i obowiązki w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego, skutkuje przede wszystkim zachowaniem ciągłości działania przedsiębiorstwa. Przykładowo:
Zarząd sukcesyjny jest rozwiązaniem tymczasowym i gdy forma tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem nie jest już potrzebna, zarząd sukcesyjny wygasa. Staje się to:
W spółkach prawa handlowego sukcesja teoretycznie może zostać przeprowadzona w dość prosty sposób (nie wdając się przy tym w kwestie podatkowe), błędnie jednak utożsamia się ją wyłącznie z przekazaniem na wypadek śmierci własności firmy (czy to w postaci przedsiębiorstwa, czy też udziałów lub akcji). Zadbać należy również o to by w jak największym stopniu uniknąć chaosu związanego ze śmiercią osoby zarządzającej przedsiębiorstwem. Przykładowymi rozwiązaniami tego problemu mogą być:
W każdym z tych przypadków niezbędna okazać się może pomoc prawnika, który doradzi w przygotowaniu „Planu sukcesji”, jak i dopilnuje jej sprawnego przeprowadzenia.